सकाळ

कधी कधी लिहायला बसलं, की एकदम रिकामं वाटतं. जी शून्य वैचारिक अवस्था गाठण्यासाठी लोक तप करतात, ती कधी कधी लेखक बनू इच्छिणार्‍या लोकांना आपोआप मिळते, पण फक्त लिहायला बसल्यावर. म्हणजे बघा, जेव्हा झोप येत नसते, तेव्हा जर अभ्यासाचं किंवा कुठलंही जड पुस्तक हातात घेतलं, की कशी मस्त झोप डोळ्यांवर झुलायला लागते, तद्वतच!

आत्ताही अशीच शून्य वैचारिक अवस्था लाभलीय. लिहायला बसलोय आणि काही सुचतच नाहीये. पण लिहायचा सोस भारी. त्यामुळे जबरदस्तीनं विचार करायला लागलो. आणि एकदम एक चमकदार (!) कल्पना सुचली. आपण शाळेत कसे निबंध लिहितो, एक काहीतरी विषय दिला की आपण आपल्या कल्पनेचं वारू मोकाट सोडून देतो. आता ब्लॉगमध्येही दुसरं काही आपण करत नाही, फक्त विषय निवडायचं काम आपण करतो आणि ते रोजच्या जीवनातले असतात. मग आत्ता मी एकदम ठरवलं, की आपण जो शब्द पहिला डोक्यात येईल त्याच्यावर निबंध सॉरी ब्लॉग लिहायचा. हे म्हणजे लोककथांमध्ये असतं ना, 'जो वेशीतून पहिला माणूस येईल त्याला राजा बनवायचं.' तसलाच प्रकार. मग आधी मी स्वतःलाच विरोध केला. पण आत्ता 'झी टीव्ही'वर 'सारेगमप सिंगिंग सुपरस्टार' हा कार्यक्रम चालू आहे. त्यात सलमान खान पाहुणा म्हणून आलाय. त्याला बघून, त्याच्या 'वॉन्टेड' सिनेमातला माझा फेव्हरेट डायलॉग मला आठवला, 'एक बार जो मैने कमिटमेंट कर दी, फिर मैं अपने आप की भी नहीं सुनता'. आधी मी स्वतःलाच 'आवरा' म्हटलं आणि मग मी स्वतःचं न ऐकता पहिला शब्द शोधायला लागलो. आणि पहिलाच शब्द डोळ्यासमोर आला तो 'सकाळ'.

आता 'सकाळ' हा शब्द का डोक्यात यावा हा प्रश्न मला सर्वांत आधी पडला. काहीही लॉजिक नाही. उगाच. अक्षरशः रॅन्डम. आधी मी बरीच डोकेफोड केली, की हा शब्द आला कुठून आणि मग ह्यावर डोकेफोड केली, की लिहायचं काय? मग अचानक जाणवलं, की ह्या शब्दाला अनेक फाटे फुटतात. (फाटा म्हटलं, की आधी मला शीळफाटा आठवतो. आणि त्यानंतर राजू परूळेकर. असो.) खूप कंगोरे असलेली विचारचक्र सुरू होतात. मग म्हटलं, क्रमवार एकेक करून लिहू.

१. सकाळ म्हटल्या म्हटल्या पहिल्यांदा माझ्या डोक्यात, 'सकाळी उठोनी देवासी भजावे, गुरूसी वंदावे, जीवेभावे।' हा श्लोक आला. कुठल्यातरी एका व्यक्तिमत्व विकास शिबिरामध्ये संचालक म्हणाले होते, 'आपण स्वतःलाच वारंवार चकित करत असतो'. ह्याचा प्रत्यय मला वारंवार येतो, पण ते सहसा नकारात्मक चकित असतं, आज मी चक्क सकारात्मक चकित झालो. मला असलं चांगलं, साजूक आणि सोज्वळ आठवावं, हे माझं मलाच आधी पटलं नाही. मला भरून यायला सुरूवात झाली होती, पण तेव्हढ्यात ह्याचंच ऐकलेलं एक बाळबोध शाळकरी विडंबन आठवलं आणि माझा आश्चर्याचा भर लगेच ओसरला. 'सकाळी उठोनि देवासी भाजावे, गुरूसी वधावे, जीवेभावे।' अत्यंत ऍमॅच्युअर विडंबन आहे, शुद्ध मराठीत हौशी विडंबन म्हटलं तर तेसुद्धा एक विडंबनच होईल. असो पाचकळपणा पुरे. पण खरंच हे जे विडंबन आहे ते सुचल्यामुळे एक गोष्ट झाली, मी अजून नॉर्मल आहे आणि एकटेपणाचा माझ्यावर अजून काहीही परिणाम झालेला नाही हे कन्फर्म झालं.

जाता जाता - 'गुरूसी वधावे' नंतर 'जीवेभावे' येतं ना राव, तो किलर टच आहे विडंबनातला, शब्दशः सुद्धा!

२. दुसरा वैचारिक फाटा फुटला तो म्हणजे आजची सकाळ. आज सकाळी मी काय केलं. ७.३० ला जागा झालो. ८ वाजेपर्यंत गादीतून आळसावत बाहेर आलो. ८.३० च्या आसपास चहा वगैरे उरकून घरी मिस्ड कॉल दिला, आणि स्काईप चालू करून आईची वाट बघत बसलो. जाऊ द्या. हे सगळं लिहून काय होणार आहे. 'जाऊ द्या' च्या आधीची तीन वाक्य इग्नोअर करा, दुर्लक्षित करा, मला बॅकस्पेस मारायचा कंटाळा आलाय. तर मी सकाळी काहीतरी टाईमपास करत असताना ऑर्कुटवर काहीतरी कीडे करत होतो. जेव्हा मी ऑर्कुट नवं जॉईन केलं होतं, तेव्हा जोशात येऊन वाट्टेल तेव्हढ्या कम्युनिटीज जॉईन केल्या होत्या. माझ्या जवळपास ९९ कम्युनिटीज आहेत आणि मी एकावरही काहीही करत नाही. रोज उजवीकडच्या विंडोत ९-१० ऍक्टीव्ह कम्युनिटीज दिसतात. सहसा मी बघतही नाही(कबुली - समीरा मखमलबाफ ची कम्युनिटी असली की तिकडे सहसा लक्ष जातं). पण आज चक्क तिची कम्युनिटी दिसत नसतानाही लक्ष गेलं. 'ओल्डबॉय' ची कम्युनिटी दिसली आणि डोक्यात हजारो घंटा वाजायला लागल्या. जवळपास ५ वर्षांपूर्वी पाहिलेला सिनेमा. आजही त्याच्या फ्रेम्स डोक्यात घर करून आहेत. ती क्लॉ हॅमर, ते पिंजारलेले केस आणि तो शेवटून दुसरा लिफ्टमधला सीन. त्यानंतर मी आवरलं, म्हणजे आंघोळ वगैरे हो. आजची सकाळ संपली.

३. अजून एक वैचारिक फाटा. रोजची सकाळ. रोज सकाळी मी काय करतो. अगदी गेल्या आठवड्यापर्यंत मी सकाळी उठोनी, चालायला जायचो. १५ मिनिटं ते अर्धा तास मधलं जे काही उठण्याच्या वेळेला सूट करेल. पण हल्ली जाम थंडी पडायला लागलीय सकाळी, त्यामुळे बंद केलंय. आता संध्याकाळी जातो. पण संध्याकाळ हा आजचा विषय नाही, त्यामुळे त्याबद्दल पुन्हा कधीतरी. तर चालून आल्यावर मी चहा बनवतो. हल्ली उठल्या उठल्या चहा बनवतो, कारण चालण्याची वेळ झोपेच्या वेळेला अधिकारिकरित्या जोडण्यात आलेली आहे. चहा झाला की आन्हिकं उरकून बस पकडायला नेमाने(नेमाडे नव्हे. ओके ओढून ताणून केलेला विनोद होता. सॉरी.) धावतो. मग बस, मग मेट्रो आणि मग चालतो. थोडक्यात वाहतुकीचे सगळे प्रकार होतात. मग गुगल सुरू होतं आणि माझी रोजची सकाळ संपते.

४. हा मात्र खराखुरा वैचारिक फाटा बरं का. सकाळ वृत्तपत्र. सकाळ म्हटलं की मला सर्वप्रथम त्यांचं ओळखचिन्ह डोळ्यासमोर येतं. पहिल्यांदाच बघणार्‍यांना ते 'सुकाळ' असंही वाटू शकतं (हे मला एकदा बाबांनी दाखवलं होतं). मग 'सुकाळ' म्हटलं की मला 'गाढवाचा गोंधळ अन लाथांचा सुकाळ' ही म्हण आठवते. आणि 'गाढव' म्हटलं की मला बाबांनीच केव्हातरी सांगितलेला एक 'मुद्राराक्षसाचा विनोद' अर्थात प्रिंटींग जोक आठवतो.

"एकदा एक पत्रकार एका ज्येष्ठ नेत्याच्या घरी मुलाखतीसाठी जातो. तेव्हा नेता झोपलेला असतो. तर तो पत्रकार परत येऊन बातमी तयार करतो. 'आम्ही त्यांच्याकडे मुलाखतीसाठी गेलेलो असता, ते गाढ व शांत झोपलेले होते.'

पेपरात दुसर्‍या दिवशी छापून येतं. 'आम्ही त्यांच्याकडे मुलाखतीसाठी गेलेलो असता, ते गाढव शांत झोपलेले होते.' "

मग ज्येष्ठ नेता, गाढव आणि शांत झोपलेले असल्या कॉम्बिनेशनवरून मला शरद पवार आठवले (आठवले वरून आत्ता मला रामदास आठवले आठवले, पण तिथे डेड एन्ड आला म्हणून मी पुन्हा शरद पवारांनाच आठवले) आणि शरद पवार आठवल्यावर त्यांचा पेपर 'सकाळ' आठवला. थोडक्यात एक वर्तुळ पूर्ण झालं.

५. किती विचित्र. मला सकाळवरून मुक्तपीठ आठवायला इतका वेळ लागला. ५व्या क्रमांकावर चक्क! तिथल्या प्रतिक्रिया हल्ली कमी झाल्यात हे एक कारण असेल किंवा एकंदरच तिथे हल्ली मजा येत नाही हे दुसरं. किंवा एकंदरच आपण आपल्या माणसांना गृहित धरतो म्हणून असेल. पण मुक्तपीठ आठवलं हे महत्वाचं! मागच्या वाक्यात मी 'आठवले' असं लिहिणार होतो. पण मग म्हटलं, नपुंसकलिंगी आहे त्यामुळे 'आठवलं' ऍप्रॉप्रियेट आहे आणि पुन्हा 'आठवले' लिहिलं की श्लेष होतो आणि मला पाचकळ राजकीय विनोद करावेसे वाटतात. पण मग ह्या नपुंसकलिंगावरून मला एक झकास शाळकरी विनोद आठवला.

एकदा एक मुलगा रडत रडत घरी येतो. बाबा विचारतात काय झालं. मुलगा म्हणतो, 'बाबा, मास्तरांनी मारलं.' बाबा विचारतात 'काय केलंस?' तो म्हणतो मास्तरांनी विचारलं, "मराठी भाषेत लिंग किती आणि कुठली?" मी सांगितलं, "तीन. पुल्लिंग, स्त्रीलिंग आणि नपुंसकलिंग." बाबा म्हणतात, "मग? बरोबर तर उत्तर दिलंस. मग मारलं का मास्तरांनी?" त्यांनी पुढे विचारलं, "उदाहरणं दे!" मी दिली, "तो फळा, ती शाळा आणि ते मास्तर!"

तर 'सकाळ' ह्या शब्दावरून आत्तापर्यंतच मला एव्हढं काय काय सुचलं आणि आधी एक ओळ तरी खरडता येईल का ह्या काळजीत होतो मी. मेंदूच्या खोलीत अडकलेल्या विचारांना मुक्त करायची ही शाब्दिक चावी बरी वाटली. "रूठी हुई प्रतिभा(टॅलेंट ह्या अर्थी) को मनाने का अच्छा आयडिया है।" "व्हाट एन आयडिया सरजी।"